Θυρεοειδής αδένας και υπογονιμότητα
Είναι ευρέως αποδεδειγμένο, πως οι ορμόνες του θυρεοειδούς αδένα επηρεάζουν με ποικίλους μηχανισμούς τη λειτουργία του εμμηνορροϊκού κύκλου και πως η εύρυθμη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα είναι απαραίτητη, τόσο για την επίτευξη, όσο και διατήρηση και ασφαλή έκβαση μιας εγκυμοσύνης. Διαταραχές, συνεπώς, της λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα, με τη μορφή ενός υποθυρεοειδισμού, υπερθυρεοειδισμού ή ακόμη και η παρουσία αυτοάνοσων παθήσεων που τον έχουν στο στόχαστρο, όπως η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδια Hashimoto μπορούν να αποτελέσουν αιτίες υπογονιμότητας και καθ΄ έξιν αποβολών, η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία των οποίων, μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την πιθανότητα μίας υγιούς εγκυμοσύνης.
Η υπογονιμότητα (αδυναμία επίτευξης κύησης >12 μήνες) είναι ένα ζήτημα, που αφορά ένα ποσοστό 8-12% των ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας, ενώ η αύξηση του αριθμού των κύκλων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε παγκόσμια κλίμακα είναι εκθετική.
Οι παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα συναντώνται αρκετά συχνά σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας με συχνότερη την εμφάνιση της αυτοάνοσης θυρεοειδίτιδας, που αφορά 5-7% του γυναικείου πληθυσμού. Η αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα είναι η πιο συχνή αιτία υποθυρεοειδισμού και εμφανίζεται με αυξημένη συχνότητα σε γυναίκες με ιδιοπαθή υπογονιμότητα, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, μειωμένα αποθέματα ωαρίων (DOR) ή και πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια.
Υποθυρεοειδισμός και υπογονιμότητα
Στον εγκατεστημένο υποθυρεοειδισμό (αυξημένη τιμή TSH, χαμηλές τιμές fT3 και fT4) παρατηρούνται μια σειρά βιοχημικών διεργασιών, οι οποίες μπορεί να διαταράξουν την ισορροπία του ευαίσθητου γοναδοτρόπου άξονα και να οδηγήσουν σε ωοθηκική δυσλειτουργία σε ποσοστό 25-60% των περιπτώσεων και σε μία κατάσταση, που ονομάζεται ¨ανεπάρκεια ωχρού σωματίου¨ με χαρακτηριστική τη μειωμένη σύνθεση προγεστερόνης και δυσχέρειες στη σύλληψη. Κλινικές μελέτες φαίνεται να υποστηρίζουν την αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης διαταραχών γονιμότητας και πρώιμων και όψιμων επιπλοκών στην εγκυμοσύνη, σε συνδυασμό με την παρουσία εγκατεστημένου υποθυρεοειδισμού. Aν και απουσιάζουν οι απαραίτητες τυχαιοποιημένες μελέτες ελέγχου (RCTs) σχετικά με την επιρροή του υποκλινικού υποθυρεοειδισμού (αυξημένη τιμή TSH, φυσιολογικές τιμές fT3 και fT4) σε επίπεδο γονιμότητας, τα δεδομένα φαίνεται να υποστηρίζουν χαμηλότερα ποσοστά επίτευξης κύησης παρουσία τιμών TSH >4 mIU/l. Σε κάθε περίπτωση, ο έλεγχος του επιπέδου των ειδικών αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων anti-TG και anti-TPO και η διενέργεια ενός υπερηχογραφήματος του θυρεοειδούς αδένα είναι θεμιτός σε γυναίκες με προβλήματα γονιμότητας, ιδιαίτερα παρουσία οριακών τιμών TSH.
Υπερθυρεοειδισμός και υπογονιμότητα
Αν και τα δεδομένα που συνδέουν την υπερλειτουργία του θυρεοειδούς αδένα με προβλήματα γονιμότητας είναι περιορισμένα, κλινικές μελέτες καταδεικνύουν αυξημένα ποσοστά διαταραχών της εμμήνου ρύσεως μεταξύ 25-66% των γυναικών με εικόνα υπερθυρεοειδισμού, ενώ αυξημένο εμφανίζεται και το ποσοστό πρόωρης διακοπής κύησης, αν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα.
Αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα και υπογονιμότητα
Η παρουσία θετικών αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο υπογονιμότητας και πρώιμων αποβολών , ακόμη και σε ασθενείς με φυσιολογική λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα. Σύμφωνα με κλινικές μελέτες οι μηχανισμοί αυτής της σχέσης εντοπίζονται σε ποικίλα επίπεδα, από την εμφάνιση υποθυρεοειδισμού λόγω της προοδευτικής απώλειας της θυρεοειδικής λειτουργίας και αύξησης των αναγκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μέχρι και την πρόκληση μιας ανοσολογικής ανισορροπίας, που οδηγεί σε δυσκολίες στην εμφύτευση και στο σχηματισμό του πλακούντα. Παράλληλα, μια από τις γνωστές παθήσεις, που μπορεί να συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο υπογονιμότητας, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, παρουσιάζει αυξημένη συσχέτιση ως αίτιο, αλλά και αιτιατό, με την εμφάνιση αυτοάνοσης θυρεοειδίτιδας
Σύμφωνα με τις ισχύουσες κατευθυντήριες οδηγίες, συνιστούμε τον έλεγχο της θυρεοειδικής λειτουργίας και των ειδικών αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων σε ζευγάρια που αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας, καθώς και σε γυναίκες με ιστορικό συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών, πρώιμης ωοθηκικής ανεπάρκειας και ιδιοπαθούς υπογονιμότητας με επιθυμία κύησης.
Θυρεοειδής αδένας και υποβοηθούμενη αναπαραγωγή (ART)
Αν και κατά κανόνα, η ηλικία (>30) αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την πιθανότητα λήψης επαρκούς, ποσοτικά και ποιοτικά, αριθμού ωοθυλακίων κατά τη διάρκεια της ωοθηκική διέγερσης στα πλαίσια ενός κύκλου υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η πιθανότητα γονιμοποίησης και προόδου της κύησης φαίνεται να εξαρτάται και από τα επίπεδα της TSH. Κλινικές μελέτες συσχετίζουν τιμές TSH >4 mIU/l με μειωμένη πιθανότητα επιτυχούς κύησης, ιδιαίτερα στα πλαίσια ενός πρωτοκόλλου υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Οι πρόσφατες κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Θυρεοειδούς αδένα, συνεπώς, συνιστούν πριν την έναρξη των διαδικασιών ωοθηκικής διέγερσης την έναρξη αγωγής με θυρεοειδικές ορμόνες σε ασθενείς με ιστορικό αυτοάνοσης θυρεοειδίτιδας και τιμές TSH >2.5 mIU/l. Σε γυναίκες χωρίς ιστορικό θυρεοειδικής νοσού συνιστάται η έναρξη αγωγής με θυρεοειδικές ορμόνες σε μέτρηση τιμών TSH >4 mIU/l πριν την έναρξη της ορμονικής διέγερσης, ενώ η ένδειξη αγωγής σε τιμές TSH >2.5 mIU/l με στόχο τη βελτίωση των αποτελεσμάτων της ART εξακολουθούν να βρίσκονται υπό διερεύνηση.
Σε γενικές γραμμές, διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα αποτελούν συχνό εύρημα σε γυναίκες με προβλήματα υπογονιμότητας, μπορούν να διαγνωσθούν εύκολα και, όταν αντιμετωπισθούν έγκαιρα και αποτελεσματικά, μπορούν να βελτιώσουν τα αποτελέσματα της προσπάθειας επίτευξης κύησης, αυτόματης και υποβοηθούμενης και να μας οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Σημαντικό είναι να θυμόμαστε, πως η κάθε περίπτωση είναι μοναδική και η προσέγγιση, τόσο σε διαγνωστικό όσο και σε θεραπευτικό επίπεδο, εξατομικεύεται και διαμορφώνεται με τη βοήθεια και καθοδήγηση του θεράποντα ενδοκρινολόγου.
Δήμητρα Μπογδάνου Dr. med. (MD)
Ενδοκρινολόγος-Διαβητολόγος
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου J.W.Goethe της Φρανκφούρτης
Εξειδίκευση στη στοχευμένη θεραπεία της οστεοπόρωσης (DVO)
Πηγή:
2021 European Thyroid Association Guideline on Thyroid Disorders prior to and during Assisted Reproduction
