Οστεοπόρωση και νηστεία
Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν και ήδη πολλοί από εμάς έχουν ήδη μπει στη διαδικασία της νηστείας. Η νηστεία των Χριστουγέννων είναι η δεύτερη σε διάρκεια περίοδος νηστείας της Ορθόδοξης Εκκλησίας μετά την Σαρακοστή και διαρκεί 40 ημέρες, αρχίζοντας από τις 15 Νοεμβρίου. Αν λοιπόν έχουμε επιλέξει να νηστέψουμε, θα πρέπει να απέχουμε για αυτό το διάστημα από συγκεκριμένες τροφές, όπως γαλακτοκομικά, αυγά και κρέας, ενώ η κατανάλωση ψαριού προβλέπεται για τις ημέρες του Σαββατοκύριακου.
Υπάρχουν θετικά οφέλη για τον οργανισμό;
Σε γενικές γραμμές, ο περιορισμός της κατανάλωσης προϊόντων ζωικής προέλευσης σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα φαίνεται να παρέχει σημαντικά οφέλη στον οργανισμό, κυρίως σε μεταβολικό επίπεδο. Κλινικές μελέτες επιβεβαιώνουν ότι η στροφή της διατροφής σε προϊόντα μη-ζωικής προέλευσης, στα πλαίσια του μεσογειακού προτύπου, συνδέεται με απώλεια βάρους, μείωση του σπλαχνικού λίπους, βελτίωση του λιπιδαιμικού προφίλ με μείωσης της «κακής» χοληστερόλης LDL και των τριγλυκεριδίων, αύξηση της «καλής» χοληστερόλης HDL, μείωση της αρτηριακής πίεσης, βελτίωσης του γλυκαιμικού προφίλ και μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου.
Τι συμβαίνει όμως στα κόκαλα όταν στερηθούμε κάποια συστατικά, απαραίτητα για την αναδόμηση και δημιουργία του οστίτη ιστού;
Χορτοφαγιηή διατροφή και οστική υγεία
Δίαιτες βασισμένες σε χορτοφαγικά πρότυπα σχετίζονται αναπόφευκτα με μειωμένη πρόσληψη πρωτεΐνης, βιταμίνης D, βιταμίνης Β12, χαλκού και άλλων ιχνοστοιχείων, απαραίτητων για τη δημιουργία οστίτη ιστού και τη διατήρηση της ισορροπίας του οστικού μεταβολισμού. Ιδιαίτερα, όσον αφορά στο απαραίτητο ασβέστιο, η έλλειψη γαλακτοκομικών προϊόντων από το καθημερινό διατροφικό πρόγραμμα οδηγεί τόσο σε μείωση της λαμβανόμενης ποσότητας, όσο και χειρότερη απορρόφηση του ασβεστίου φυτικής προέλευσης λόγω χαμηλότερης βιοδιαθεσιμότητας.
Κλινικές μελέτες σε δίαιτες χορτοφαγικού τύπου έχουν παρατηρήσει μια σημαντική μείωση της οστικής πυκνότητας, τόσο στην περιοχή του ισχίου, όσο και στη σπονδυλική στήλη και 4 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης οστεοπενίας. Η δραματικότερη διαπίστωση, εντούτοις, ήταν ο κατά 30 % αυξημένος κίνδυνο εμφάνισης κατάγματος σε άτομα, που ακολουθούσαν μια διατροφή χορτοφαγικού τύπου με ημερήσια πρόσληψη ασβεστίου <500 mg/d.
Είναι φανερό, λοιπόν, πως η εξισορρόπηση των διατροφικών ελλείψεων, που μπορεί να προκύψουν κατά τη διάρκεια της νηστείας, με τη βοήθεια ενός πλούσιου, πολύπλευρου διαιτολογίου είναι απαραίτητη, ώστε να αποφύγουμε δυσάρεστες συνέπειες.
Έχω οστεοπόρωση. Μπορώ να νηστέψω;
Αν και η στέρηση των γαλακτοκομικών προϊόντων, αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου λόγω της απώλειας ασβεστίου, κλινικές μελέτες που έχουν εξετάσει τις επιπτώσεις της διαλειμματικής χορτοφαγικής διατροφής στην οστική υγεία, στα πλαίσια της θρησκευτικής νηστείας, δεν έχουν εντοπίσει διαφορές στην οστική μάζα, στον κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης ή τον κίνδυνο κατάγματος σε σύγκριση με μια πλήρη διατροφή. Φαίνεται, λοιπόν, πως η περιοδική αποχή από προϊόντα ζωικής προέλευσης, όχι μόνο δε θέτει σε κίνδυνο την υγεία των οστών, αλλά βελτιώνει σημαντικά και το μεταβολικό και καρδιαγγειακό προφίλ κινδύνου.
Αξίζει να σημειωθεί εντούτοις, ότι οι μελέτες δεν συμπεριέλαβαν ασθενείς με ιστορικό οστεοπενίας/οστεοπόρωσης, οι οποίοι εξ ορισμού έχουν ιδιαίτερα αυξημένες απαιτήσεις σε συγκεκριμένα διατροφικά στοιχεία. Η κάλυψη των διατροφικών αυτών αναγκών θα πρέπει να εξασφαλισθεί, είτε με τη βοήθεια μιας πολύπλευρης διατροφής με ιδιαίτερη έμφαση σε τρόφιμα και συνδυασμούς πλούσιους σε ασβέστιο και βιταμίνη D, είτε με την κάλυψη του ελλείματος με τη βοήθεια κατάλληλων συμπληρωμάτων υπό ιατρική καθοδήγηση.
Η απάντηση λοιπόν, είναι ΝΑΙ, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις και με την κατάλληλη ιατρική καθοδήγηση.
Ποιοι συνδυασμοί τροφών πρέπει να προτιμώνται σε περιόδους νηστείας;
Παρά την έλλειψη κάποιων στοιχείων, η χορτοφαγική διατροφή, παρέχει στον οργανισμό σημαντικές ποσότητες στοιχείων με αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη δράση, όπως η βιταμίνη C και Ε και αποτελεί σημαντική πηγή βιταμίνης Κ, καλίου, μαγνησίου και καροτενοειδών, στοιχείων απαραίτητων για τη σωστή λειτουργία του μεταβολισμού του ασβεστίου. Ιδιαίτερα, με τους κατάλληλους συνδυασμούς, μπορεί να εξασφαλιστεί η κάλυψη των ημερήσιων αναγκών σε ασβέστιο, πρωτεΐνη, βιταμίνη D και άλλων στοιχείων, απαραίτητων για τη διατήρηση της οστικής υγείας.
Σημαντικές πηγές ασβεστίου και πρωτεΐνης είναι τα όσπρια. Εύγευστοι συνδυασμοί, προερχόμενοι από την Αγιορείτικη κουζίνα συμπεριλαμβάνουν μια τεράστια γκάμα τροφών με υψηλή διατροφική αξία (TIP: λευκά φασόλια γίγαντες με σπανάκι, 410 mg Ca/μερίδα-1/2 ημερήσιων αναγκών), ενώ και σαν συνοδευτικά (TIP: φάβα με ταχίνι, λεμόνι, σκόρδο και μαϊντανό, 485 mg Ca/100 gr-1/2 ημερήσιων αναγκών) μπορούν να βοηθήσουν στην κάλυψη των αναγκών μας κατά τη διάρκεια της νηστείας.
Όστρακα και μαλάκια αποτελούν βασικό κομμάτι της διατροφής μας κατά τη νηστεία και σημαντική πηγή ω3-λιπαρών (TIP: γαρίδες σαγανάκι με ρεβύθια και κριθαράκι, 320 mg Ca/μερίδα- 1/3 ημερήσιων αναγκών), ενώ τα ψάρια αποτελούν επίσης μια καλή εναλλακτική πηγή ασβεστίου (TIP: γαύρος μαρινάτος με το κόκαλο 360 mg Ca/100 gr-1/3 ημερήσιων αναγκών).
Αποξηραμένα φρούτα και καρποί δεν πρέπει να λείπουν από το καθημερινό διαιτολόγιο, είτε σε συνδυασμούς (TIP: κέικ με μέλι, ταχίνι και αποξηραμένα σύκα, περίπου 340 mg Ca/μερίδα-1/3 ημερήσιων αναγκών), είτε σαν υγιεινά snacks (TIP: γεμιστό κουλούρι Θεσσαλονίκης με ταχίνι, 180 mg Ca/μερίδα, 1/4 ημερήσιων αναγκών).
Καλές γιορτές, με υγεία!
Δήμητρα Μπογδάνου Dr. med. (MD)
Ενδοκρινολόγος-Διαβητολόγος
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου J.W.Goethe της Φρανκφούρτης
Εξειδίκευση στη στοχευμένη θεραπεία της οστεοπόρωσης (DVO)
