Journal Club: Διατροφή με χρονικό περιορισμό (food timing) και μεταβολισμός: επιπτώσεις των νυχτερινών γευμάτων σε μεταβολικό και ορμονικό επίπεδο
Τις τελευταίες δεκαετίες με τη στροφή σε ένα ¨δυτικό¨ τρόπο ζωής με αλλαγή του διατροφικού προτύπου και με τις επιπτώσεις της καραντίνας στην καθημερινότητά μας έχει παρατηρηθεί κατακόρυφη αύξηση στον επιπολασμό της παχυσαρκίας και του μεταβολικού συνδρόμου στην παιδική και ενήλικη ζωή σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο. Υπάρχουν πλέον αυξανόμενα στοιχεία που υποστηρίζουν πως το food timing, η πρόσληψη δηλαδή των γευμάτων σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο, μπορεί να επηρεάσει τον κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας με μεγαλύτερη επιβάρυνση να παρατηρείται από τη μεταφορά των μεγαλύτερων γευμάτων της ημέρας προς τις απογευματινές/πρώτες νυχτερινές ώρες ανεξάρτητα από το ύψος του προσλαμβανόμενου θερμιδικού φορτίου.
Αλλά και θεραπευτικά φαίνεται, πως τα αποτελέσματα μιας διατροφικής παρέμβασης με στόχο των απώλεια βάρους και τη βελτίωση του μεταβολικού προφίλ σε γυναίκες με εγκατεστημένο μεταβολικό σύνδρομο είναι σημαντικά πιο θετικά όταν η λήψη της ίδιας ποσότητας γευμάτων οριοθετείται σε ένα συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο με βαρύτητα στην ολοκλήρωση των μεγαλύτερων γευμάτων με το μεσημεριανό γεύμα.
Υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί που εμπλέκονται στις άνωθι μεταβολικές διεργασίες. Κατά τη διάρκεια του ύπνου παρατηρείται μια επιβράδυνση των μεταβολικών διαδικασιών με αποτέλεσμα η λήψη τροφής όχι μόνο κατά τις πρώτες νυχτερινές ώρες, αλλά κυρίως κοντά στην ώρα κατάκλισης να μειώνει τις διαδικασίες οξείδωσης, πέψης και απορρόφησης της λαμβανόμενης τροφής. Παράλληλα, η ίδια ρυθμικότητα που παρουσιάζει το σώμα μας στην έκκριση σημαντικών ορμονών (κιρκαδιανός ρυθμός) επηρεάζει τόσο την μεταβολική απάντηση, όσο και τον τρόπο διαχείρισης των λαμβανόμενων θρεπτικών συστατικών.
Μελέτες έχουν καταδείξει μια σημαντική αύξηση της μεταγευματικής γλυκόζης και μειωμένη ικανότητας σύνθεσης και έκκρισης ινσουλίνης με παράλληλη μείωση της ικανότητας οξείδωσης των λιπών σε λήψη τροφής στις 20:00 σε σύγκριση με λήψη της ίδιας ποσότητας στις 08:00 σε υγιείς εθελοντές που εργάζονταν σε συνθήκες νυκτερινής βάρδιας.
Βραδινά γεύματα και μεταβολισμός
Σε μια διπλή, τυχαιοποιημένη μελέτη με cross-over design, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, εξετάσθηκε η επίπτωση η λήψη προκαθορισμένων γευμάτων ισοθερμιδικής σύστασης (ca. 2100 kcal/ημέρα) με επιλογή λήψης του βραδινού γεύματος στις 22:00 (Late Dinner-LD) σε σύγκριση με λήψη αυτού στις 18:00 (Routine Dinner-RD) σε νέους, υγιείς εθελοντές με φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος (ΒΜΙ<25 kg/m2) και σταθερό ρυθμό ύπνου (23:00-07:00).
Η λήψη του βραδινού γεύματος στις 22:00 φάνηκε να προκαλεί μια μετατόπιση της αύξησης των επιπέδων της γλυκόζης και της ¨κορύφωσης¨ της ινσουλίνης (insulin peak) κατά 4 ώρες μετά τη λήψη του γεύματος με σύμπτωση με την πρώτη φάση του ύπνου. Τα επίπεδα ινσουλίνης και γλυκόζης επανήλθαν σε φυσιολογικά επίπεδα μέχρι το πρωί της επόμενης ημέρας, ενδιαφέρον ήταν εντούτοις πως η λήψη του πρωινού της επόμενης ημέρας προκάλεσε μια σημαντικά εντονότερη αύξηση του μεταγευματικού σακχάρου στην LD-ομάδα. Ίδια εικόνα παρουσίασαν και οι τιμές των μεταγευματικών τριγλυκερίδων με μείωση της ταχύτητας κάθαρσης αυτών κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Βραδινά γεύματα και κορτιζόλη
Τα επίπεδα της κορτιζόλης στο αίμα κατά τη διάρκεια της νύχτας ήταν σημαντικά υψηλότερα στην LD-ομάδα και παρέμειναν σε υψηλότερα επίπεδα σε σύγκριση με την RD-ομάδα μέχρι και 20 ώρες μετά τη λήψη του βραδινού γεύματος.
Early sleepers και βραδινά γεύματα
Εξαιρετικό ενδιαφέρον, τέλος, παρουσίαζε η outside-the-laboratory παρακολούθηση των εθελοντών, αναφορικά με το πρότυπο και την ώρα έλευσης του ύπνου μετά την κατάκλιση, η οποία κατέδειξε μια περαιτέρω αύξηση της μεταγευματικής ανόδου του σακχάρου κατά 6.8%/h για κάθε ώρα νωρίτερης έλευσης του ύπνου, καταδεικνύοντας έτσι μια χειρότερη διαχείριση του σακχάρου σε early-sleepers με κατανάλωση του τελευταίου γεύματος μετά τις 20:00.
Είναι φανερό λοιπόν, πως, καθοριστικό ρόλο για την επιτυχία μιας θεραπευτικής προσέγγισης με στόχο την απώλεια βάρους, αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, του μεταβολικού συνδρόμου και του σακχαρώδους διαβήτη παίζει, όχι μόνο η σύσταση των γευμάτων με την έννοια του θερμιδικού φορτίου, του γλυκαιμικού δείκτη και της σύνθεσης και εκπροσώπησης των διαφόρων θρεπτικών συστατικών στο καθημερινό πιάτο, αλλά και το χρονικό πλαίσιο λήψης αυτών με ανάγκη για διαφορετική κατανομή και σύνθεση των γευμάτων σε σχέση με την ώρα της ημέρας και κυρίως σε άμεση εκτίμηση με την ώρα της κατάκλισης και του ύπνου.
Eat early, laugh with all your heart, stay healthy.
Δήμητρα Μπογδάνου Dr. med. (MD)
Ενδοκρινολόγος-Διαβητολόγος
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου J.W.Goethe της Φρανκφούρτης
Πηγή:
- Chenjuan Gu, Nga Brereton, Amy Schweitzer, Matthew Cotter, Daisy Duan, Elisabet Børsheim, Robert R Wolfe, Luu V Pham, Vsevolod Y Polotsky, Jonathan C Jun, Metabolic Effects of Late Dinner in Healthy Volunteers—A Randomized Crossover Clinical Trial,The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, Volume 105, Issue 8, August 2020, Pages 2789–2802, https://doi.org/10.1210/clinem/dgaa354
- Zitting KM, Vujovic N, Yuan RK, Isherwood CM, Medina JE, Wang W, Buxton OM, Williams JS, Czeisler CA, Duffy JF. Human Resting Energy Expenditure Varies with Circadian Phase. Curr Biol. 2018 Nov 19;28(22):3685-3690.e3. doi: 10.1016/j.cub.2018.10.005. Epub 2018 Nov 8. PMID: 30416064; PMCID: PMC6300153.
- Sato M, Nakamura K, Ogata H, Miyashita A, Nagasaka S, Omi N, Yamaguchi S, Hibi M, Umeda T, Nakaji S, Tokuyama K. Acute effect of late evening meal on diurnal variation of blood glucose and energy metabolism. Obes Res Clin Pract. 2011 Jul-Sep;5(3):e169-266. doi: 10.1016/j.orcp.2011.02.001. PMID: 24331104.
- Scheer FA, Hilton MF, Mantzoros CS, Shea SA. Adverse metabolic and cardiovascular consequences of circadian misalignment. Proc Natl Acad Sci U S A. 2009 Mar 17;106(11):4453-8. doi: 10.1073/pnas.0808180106. Epub 2009 Mar 2. PMID: 19255424; PMCID: PMC2657421.